تلاوت قرآن در گوشه‌ای از صحن و سرای هشتمین قرآن ناطق، علی بن موسی‌الرضا(ع) بخشی از خاطره جمعی ما در ساعاتی است که میزبان این آستان مبارک هستیم. آستانی که در میزبانی محفل‌های قرآنی سابقه دیرینه دارد. برای همین غریب و دور نیست که  همزمان با آغاز امامت یگانه منجی عالم بشریت حضرت مهدی(عج) و آغاز هفته وحدت، خبر برگزاری بزرگ‌ترین محفل قرآنی جهان اسلام با عنوان «علی حب النبی(ص)» در این آستان، زائران و مجاوران بسیاری را به صحن پیامبر اعظم(ص) حرم مطهر رضوی دعوت کند. محفلی قرآنی که مردم پیش از این بارها از قاب شیشه‌ای تلویزیون میزبانش بودند و این بار در جوار صحن و سرای علی بن موسی‌الرضا(ع) بخشی از آن هستند.  این برنامه بلافاصله پس از اقامه نماز جماعت مغرب و عشا با معرفی مجریان برنامه تلویزیونی محفل، رضوان درویش از کشور سوریه، حَسنین الحلو از کشور عراق و حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان، احمد ابوالقاسمی، حامد شاکرنژاد و... آغاز شد. برپایی این محفل جلوه‌ای باشکوه از همنشینی قرآن و عترت بود که از حریم سراسر نور رضوی به تمام جهان اسلام مخابره شد.

از ماه رمضان سال۱۴۰۰ برنامه‌ای با نام «محفل» روی آنتن تلویزیون رفت. محفل که ظاهری متفاوت با دیگر برنامه‌های مناسبتی رمضان داشت، در بطن و سوژه‌هایش هم خاص بودنش را حفظ کرد و سراغ قسمت‌های کمرنگ شده در دینداری مذهبی‌ها رفت. فصل دوم این برنامه که به عنوان پدیده تلویزیونی از آن یاد می‌شود از اسفند۱۴۰۲ ساعتی پیش از افطار میزبان مخاطبان شبکه3 سیما شد. این برنامه که با حضور پنج میزبان بین‌المللی و ۱۵۰میهمان از سراسر جهان در ماه مبارک رمضان روی آنتن تلویزیون رفته بود، توانست تعداد قابل‌توجهی از علاقه‌مندان قرآن کریم در سطح کشور و جهان اسلام را با خود همراه کند. حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان، احمد ابوالقاسمی، حامد شاکرنژاد، رضوان درویش از کشور سوریه و حسنین الحلو از کشور عراق، کارشناسان و میزبانان ایرانی و بین‌المللی برنامه «محفل» بودند که به‌عنوان بزرگ‌ترین برنامه قرآنی تلویزیون با میزبانی از قاریان، حافظان و استعدادهای برتر قرآنی ایران و جهان با اجرای رسالت بوذری از قاب شبکه3 سیما پخش می‌شد. شامگاه پنجشنبه ۲۲شهریور ۱۴۰۳ و همزمان با آغاز امامت منجی عالم بشریت، حضرت مهدی(عج) و نیز ایام میلاد پیامبر اسلام(ص) و امام جعفر صادق(ع) جشن بزرگ محفلی‌ها و بزرگ‌ترین جمع قرآنی جهان اسلام درحالی در صحن پیامبر اعظم(ص) حرم مطهر رضوی برگزار شد که یک عضو حماس سلام رزمندگان این جنبش را از قلب میدان نبرد ابلاغ کرد. به بهانه برگزاری جشن بزرگ محفلی‌ها در مشهد مقدس سراغ سیدمحمدحسین هاشمی‌گلپایگانی تهیه‌کننده برنامه محفل، احمد ابوالقاسمی کارشناس و داور و حامد شاکرنژاد قاری صاحبنام ایران رفتیم و با آن‌ها گفت‌وگو کردیم.

«محفل» به شیوه تلنت‌شو اجرا نمی‌شود

سیدمحمدحسین هاشمی‌گلپایگانی، تهیه‌کننده برنامه «محفل» با اشاره به اینکه این برنامه نخستین برنامه بزرگ قرآنی است که در تلویزیون ایران پخش شد، گفت: درواقع مدل آن، یک برنامه تلاوتی است که به شکل مسابقه و تلنت اجرا شده و اصلاً به شیوه تلنت جلو نرفته است. خدا را شکر فصل یک با استقبال غیرقابل پیش‌بینی روبه‌رو شد و تمام تلاش تیم سازنده مبنی بر این بود که فصل دوم بسیار متفاوت‌تر و با کیفیت‌تر از فصل قبلی باشد که این اتفاق هم افتاد. وی در خصوص وجه تمایز فصل دوم نسبت به فصل اول، بیان کرد: حجم برنامه در فصل دوم از نظر دکور، میهمانان و… بزرگ‌تر از فصل نخست بود. در اختیار گرفتن مکان ضبط برای تولید برنامه بسیار سخت بود و تجهیز و ساخت این مکان هم با مشکلات زیادی همراه بود. دکور این برنامه بزرگ‌ترین دکوری است که تا به حال در تلویزیون ساخته و نصب شده است. سازندگان تلاش‌ کردند دکور برنامه رنگ و بویی از جهان اسلام داشته باشد و در فصل دوم از ۲۰ کشور دنیا میهمان بین‌المللی داشتیم.

فرصت صحبت نخبگان قرآنی با مخاطبان را فراهم کردیم

گلپایگانی با بیان اینکه هدفمان از ساخت «محفل» این بود که حال مردم با قرآن خوب شود و قرآن برایشان عجیب نباشد، اظهار کرد: این برنامه برای تمام اقشاری ساخته شده که با تنوع فکری در جامعه حضور دارند و همگی می‌توانند مخاطب شبکه ۳ سیما به‌عنوان شبکه‌ای برای عموم مردم باشند. یکی از وجوه تمایز برنامه محفل این است که سعی کرده با نسل جدید مهربان‌تر و دوستانه‌تر رفتار کند. ما در این برنامه فرصت صحبت بی‌واسطه و ارتباط خودمانی نخبگان قرآنی با مخاطبان را ایجاد کردیم و آن‌ها نخبگی‌شان را نشان دادند.

فصل سوم «محفل» پرقدرت‌تر از فصل‌های گذشته

او درباره حساسیت‌های ساخت این برنامه عنوان کرد: قرآن کتاب مقدس است و اگر اشتباهی درخصوص این موضوع در برنامه صورت می‌گرفت، قطعاً از سوی مردم و علما پذیرفته نبود. ما باید به صورت دقیق و موشکافانه برخورد می‌کردیم. همچنین یک انتقاد جدی برای ما این بود که محفل، یک برنامه تعاملی نیست و یک‌طرفه است، از این رو امسال سعی کردیم با «مثبت محفل» که روی آنتن می‌آید و یک قسمتی از برنامه است، این برنامه را تعاملی کنیم. در فصل دوم محفل نظرات خیلی زیاد بود و نهادهای نظارتی زیادی بودند که هر کدام سعی می‌کردند نظر خاص خودشان را به برنامه تحمیل کنند و ما در مقابل سعی کردیم با صحبت و گفت‌وگو و در قالب جلساتی که برگزار شد، با رفع دغدغه‌هایشان این اطمینان را به آن‌ها دهیم که نگران نباشند و این روند، چالش‌های جدی برای ما ایجاد کرد.

او درباره تولید فصل سوم «محفل» هم گفت: فکرهایی برای این منظور کرده‌ایم اما هنوز برنامه‌ریزی منسجمی برای آن صورت نگرفته است. همه تلاشمان را کردیم تا محفل۲ یک برنامه مطلوب و خوب برای مخاطبان باشد و برای فصل بعدی هم سعی داریم پرقدرت‌تر عمل کنیم.

نیاز مبرم جهان اسلام به «بیداری»

تهیه‌کننده برنامه «محفل» درباره اجتماع قرآنی محفلی‌ها این‌گونه توضیح داد: ما پویشی با نام «علی حب النبی(ص)» داشتیم که یک پویش جهانی است. این پویش از حرم مطهر امام رضا(ع) آغاز شده و در کشورهای مختلف دنیا ادامه می‌یابد. این پویش در هفته وحدت نهم تا هفدهم ربیع‌الاول ادامه پیدا می‌کند و چندین جشن در شهرهای مختلف برگزار می‌شود. همچنین از اینکه توانستیم لحظاتی کوتاه را در کنار امام مهربانی‌ها باشیم و در این محیط نفس بکشیم خدا را شاکریم.

گلپایگانی در پاسخ به این پرسش که برای ایستادگی در برابر ظلمی که به مردم فلسطین و غزه می‌شود چه باید کرد، گفت: مسلمین برای ایستادگی در برابر ظلم باید بیدار شوند، مسئله فلسطین را درک کنند و جدی بگیرند. اگر اتحاد مسلمین باشد مسئله پیچیده‌ای نیست. برای جهان اسلام «بیداری» نیاز است تا یکدست شوند و به قول حضرت آقا بتوانند این غده سرطانی را نابود کنند.

مددهای الهی را در پشت صحنه برنامه دیدیم

احمد ابوالقاسمی، کارشناس و داور «محفل» در خصوص نحوه همکاری خود با این برنامه گفت: سال ۱۴۰۱ اطلاع پیدا کردم قرار است یک برنامه عظیم قرآنی در شبکه3، همزمان با عید نوروز و تقارنش با ماه مبارک رمضان روانه آنتن شود. اطلاعات زیادی درباره این برنامه و سازندگان آن نداشتم اما زمانی که آقای گلپایگانی را همراه با یک تیم جوان دیدم که حزب‌اللهی بودند و روحیه بسیجی داشتند، به این برنامه امیدوار شدم.

او مهم‌ترین عامل تأثیرگذاری برنامه محفل را علاوه بر استقبال مردم که خواهان قرآن هستند، اخلاص بچه‌های پشت صحنه عنوان کرد و افزود: نزدیک به ۲۵۰ نفر دست به دست یکدیگر دادند و توانستند کاری فاخر بسازند. ما بارها کمک‌ها و مددهای الهی را در پشت صحنه مشاهده کردیم و به من ثابت شد خداوند از این برنامه حفاظت کرده است.

جامعه ایرانی یک جامعه قرآنی است

ابوالقاسمی با بیان اینکه هدف و رویکرد این برنامه در وهله نخست معرفی ظرفیت‌های قرآنی کشور و نخبگانی بود که در این مسیر زحمت کشیده‌بودند، اظهار کرد: تا پیش از این برنامه هیچ‌کس نمی‌دانست زیر سقف بعضی از خانه‌های کوچک شهر چه گنجینه‌هایی وجود دارد و آن‌ها برکت‌های این جامعه هستند. دختربچه پنج ساله‌ای که قرآن را فقط با شنیدن حفظ کرده یا پسربچه‌ای که هنوز نمی‌دانیم چطور آیات الهی در ذهن و قلب او جای گرفته است. این موضوعات نشان می‌دهد جامعه ایرانی یک جامعه قرآنی است. ما نمی‌توانیم با کارهای اداری و بخشنامه‌های مختلف، مردم را قرآنی کنیم مگر اینکه آن مردم جنسشان قرآنی باشد. همچنین باید بدانیم ما بهترین‌های دنیا را در کشورمان داریم اما مردم از آن بی‌خبرند. خوشبختانه تعداد کلاس‌های قرآنی رو به افزایش است و جوانان، نوجوانان و حتی خانواده‌ها تمایل پیدا کردند در این کلاس‌ها شرکت کنند.

آماده‌سازی فایل‌های قرآنی برای علاقه‌مندان

داور برنامه «محفل» خاطرنشان کرد: این مژده را بدهم که گروه محفل در حال آماده‌سازی فایل‌های آموزشی است که پس از فصل سوم یعنی پایان ماه مبارک رمضان۱۴۰۴ در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهد. هر کسی هر نیازی به یادگیری قرآن داشته باشد، می‌تواند از این فایل‌ها استفاده کند. ما با این کار توانستیم مسافت‌ها را کم کنیم و کسانی که توانایی شرکت در کلاس‌های حضوری را ندارند، می‌توانند از این امکان بهره ببرند.

وی در پاسخ به این پرسش که چطور می‌توان کودکان نسل جدید را به سمت فعالیت‌های قرآنی سوق داد، بیان کرد: قطعاً کار کردن با کودکان سختی‌های خاص خود را دارد. کودکان باید اثر نماز و روزه را در والدین خود ببینند و انگیزه بگیرند. اگر پدری نماز بخواند و بسیاری از مناسک دینی را بجا آورد اما اخلاق نداشته باشد، فرزند او به این نتیجه می‌رسد که دین و نماز در پدرم اثری نداشته و قطعاً برای من هم همین‌طور است. اما اگر برعکس این موضوع اتفاق بیفتد قطعاً فرزند عاشق و پیرو اهل‌بیت(ع) و قرآن خواهد شد. این نکته را در نظر بگیریم که پیش از اینکه بخواهیم ظواهر قرآن را به کودکانمان نشان دهیم، حتماً باید رفتار قرآنی در خانه و جامعه داشته باشیم تا آن‌ها از رفتارمان تأثیر بگیرند.

اثرات مثبت برنامه «محفل» بر مخاطبان

او در خصوص خاطراتی که از برنامه محفل در خاطرش مانده، بیان کرد: بهترین خاطرات من از برنامه محفل مربوط به جملات و حرف‌هایی می‌شود که مردم در فضای مجازی برای بنده ارسال کردند. یکی از مخاطبان گفته بود: «شادی‌ای که در دل و رفتار شما نهادینه شده با نوع شادی ما متفاوت است. شادی ما لحظه‌ای است و به پایان می‌رسد اما شما جنستان شاد است و مطمئن هستید مسیری که انتخاب کردید بسیار صحیح است». مورد بعدی یک گروه شش‌نفره پزشک بودند که قصد مهاجرت از ایران را داشتند و به گفته آن‌ها پس از دیدن برنامه محفل یک نکته، آن‌ها را از مهاجرت پشیمان کرده و آن هم صدا و صوت تلاوت قرآن بوده است. آن‌ها معتقد بودند در کشور خودمان هنگام اذان می‌توانیم این صوت دلنشین را بشنویم اما در کشور غربی خبری از این‌ها نیست. این گروه شش‌نفره تصمیم گرفتند در کشور بمانند و به مردم خدمت کنند. مخاطب دیگری نیز مدعی شده بود تاکنون دین نداشتم و نماز نمی‌خواندم اما پس از دیدن برنامه محفل تصمیم گرفتم تمام درآمدم را در مسیر قرآن هزینه کنم.

حمایت‌های ما، مردم غزه را دلگرم می‌کند

ابوالقاسمی همچنین با تأکید بر اینکه مردم ایران برای حمایت از مردم فلسطین سختی‌های زیادی را متحمل شدند، اظهار کرد: بی‌شک این حمایت‌ها نتیجه‌بخش خواهد بود، زیرا این قول خداوند است که می‌فرماید: «إِن تَنصُرُواْ ٱللَّهَ یَنصُرۡکُمۡ وَیُثَبِّتۡ أَقۡدَامَکُمۡ». وظیفه ما این است هرکجای این دنیا، انسانی حتی اگر هم‌کیش، هم‌آیین و هم‌دین ما نباشد و مورد ظلم قرار گیرد، به عنوان دفاع از انسانیت یا باید حرفمان را بزنیم و یا حمایت لسانی و قلبی داشته باشیم. مردم غزه حمایت‌های ما را می‌بینند. شاید تا پیش از این اتفاق‌ها باورشان نمی‌شد تشیع و مردمانش این‌گونه باشند اما در حال حاضر همین حمایت‌ها موجب دلگرمی مردمان غزه است. به‌تازگی اخباری می‌شنوم که برای برخی جوانان اهل سنت عالم سؤالاتی پیش آمده که می‌گویند چطور شیعیان این‌قدر فعال هستند و چطور از مردم غزه حمایت می‌کنند؟ به نظر من در آینده تلفیقی از مظلومیت کودکان غزه و دفاع جانانه ما منجر به تغییر نگرش کل مردم جهان به موضوع تشیع می‌شود و آن موقع است که خون شهدای ما اثر خود را می‌گذارد.

«محفل» برنامه‌ای در تراز انقلاب اسلامی

حامد شاکرنژاد داور «محفل» این برنامه را برنامه‌ای با محتوای کاملاً قرآنی عنوان کرد و کفت: آقای هاشمی گلپایگانی تهیه‌کننده محترم به بنده عنایت داشتند و در کنار یکدیگر قرار گرفتیم. به نظر من این برنامه دیده نشد مگر با اخلاصی که دوستان در این زمینه داشتند و موجب موفقیت برنامه شد.

او در ادامه افزود: طبیعتاً ما همیشه مشغول فعالیت‌های قرآنی و مباحث دیگر هستیم. نخستین باری که پیشنهاد حضور در محفل را به من دادند، قلباً خوشحال شدم اما در ذهنم بود شاید این برنامه هم مانند دیگر برنامه‌های تکراری باشد، اما در صحبت‌هایی که با دوستان داشتم متوجه شدم این برنامه‌ آن چیزی است که رهبر معظم انقلاب دنبالش هستند و در تراز انقلاب اسلامی است.

شاکرنژاد خاطرنشان کرد: رویکرد این برنامه، قرآنی است. ما هرچه برای قرآن کار کنیم باز هم کم است. برای رسیدن به تعالی باید مرحله به مرحله جلو برویم و در حال حاضر این اتفاق با حفظ موضوعی و گفتمان موضوعی مفاهیم قرآن در حال رخ دادن است.

استفاده رهبر معظم انقلاب از قرآن برای رساندن پیام اسلامی به مردم

این قاری قرآن با تأکید بر اینکه همان‌طور که هیچ کاری تنها با حرف انجام نمی‌شود، جذب قرآن هم با حرف امکان‌پذیر نیست، عنوان کرد: مثلاً اگر عضوی از خانواده، بچه‌ها را دور یکدیگر جمع کند و بگوید دروغ نگویید اما خودش صبح تا شب این کار را انجام دهد، عملاً حرفش با عملش یکی نیست وارزشی هم ندارد. امام صادق(ع) می‌فرمایند: «کُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ» یعنی مردم را به دین دعوت کن به غیر از زبان و این یعنی زبانی نه عملاً این کار را انجام دهید. یکی از دلایلی که همه ما عاشق رهبر معظم انقلاب هستیم به این خاطر است که ایشان حرفشان با عملشان یکی است. شاید سؤال پیش بیاید چرا زمانی که ایشان از قرآن صحبت می‌کنند، به دل ما می‌نشیند؟ دلیلش این است که رهبر معظم انقلاب پیش و پس انقلاب همه وقت خود را با قرآن و انس با قرآن سپری می‌کنند. ایشان از قرآن برای رساندن پیام اسلامی به مردم بهره می‌برند. مسئولان عزیز ما هم باید به این نکات توجه داشته باشند.

بُعد منزل نَبود در سفر روحانی

او در خصوص اجتماع محفلی‌ها در حرم مطهر رضوی بیان کرد: به لطف و برکت امام رضا(ع) اجتماع بزرگ محفلی‌ها بسیار بی‌نظیر بود. تبلور حدیث شریف پیامبر(ص) که می‌فرمایند:«إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ اَلثَّقَلَیْنِ مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِی کِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ اَلْحَوْضَ» را در این مراسم مشاهده کردیم.

او در پایان اظهار کرد: درست است که قبلاً از نظر فیزیکی مجاور امام رضا(ع) بودم و مشهد زندگی می‌کردم و الان ساکن تهران هستم اما معتقدم بُعد منزل  نَبود در سفر روحانی. به نظر من هر کسی با هر گرایش و نگرشی برای تغییر به سمت امام رضا(ع) بیاید، قطعاً ایشان به قصد تغییر دستشان را می‌گیرد.